De psychologie van coaching (3)

Psycholoog als coach


De psychologie van coaching (3)
Sandra Rethmeier
Psycholoog als coach
Stelling: Coaching is voorbehouden aan ervaren psychologen

Fijne stelling die veel aanbieders van coaching niet zullen onderschrijven. Maar geef toe, je hebt passende bagage nodig om het ontwikkelingsproces van een ander mens integer te kunnen begeleiden. En minstens even belangrijk, een sterk reflectief vermogen op je eigen levensloop en persoonlijke ervaringen. Beide zijn karakteristiek voor de professie van psycholoog.

Even terug naar mijn visie op coaching. Coaching vraagt om Kunde: gereedschap, instrumenten, modellen, theorie en dergelijke. Maar coaching vraagt ook om wat ik noem Kunst: creativiteit, intuïtie, sensitiviteit. Die Kunst en Kunde vergaren kost tijd. Het ligt besloten in je levenspad, wordt gevoed door opleiding, eigen ontwikkeling en ervaringen.

Coaching stelt dus ook eisen aan de persoonlijkheid van de coach. Het vraagt om reflectief vermogen. Reflectie stelt je in staat om betekenis te verlenen aan ervaringen, en om opnieuw beslissingen te nemen. In de interactie daagt de coach de ander uit om zijn handelen en gedrag nader te beschouwen. Een gesprek of dialoog krijgt waarde doordat de gesprekspartners in staat zijn om het proces van interactie steeds te toetsen aan eigen gedachten, gevoelens en intenties. Om van daaruit het gesprek weer verder te voeden. Reflectie dus.

Ik heb al eens eerder beschreven dat de ‘core-competentie’ van een psycholoog volgens mij dat reflectief vermogen is. Die opinie stuit bij sommige collega-psychologen op weerstand. Ze vinden dat een softe benadering, geitenwollen sokken, terug naar de jaren ’60. Maar van al mijn klanten zonder uitzondering krijg ik juist als feedback dat reflectie op eigen persoon de essentie van het proces is of was geweest. Het probleem is natuurlijk dat het begrip niet zozeer ‘soft’ is, alswel ‘niet meetbaar’. En wil de psychologie als wetenschap meetellen, dan is het noodzakelijk dat het resultaat voldoet aan maatstaven als ‘statistisch onderbouwd, methodisch onderlegd en reproduceerbaar’.

Dat lukt dus niet erg. Niet in de coaching en niet in de psychologie. De praktijk laat steeds weer zien dat succesvolle interventies zich niet op voorhand laten voorspellen. Soms is het zelfs achteraf lastig te traceren welke aspecten doorslaggevend waren voor het succes van het proces. Dat heeft alles te maken met de zachte elementen van het vak. De invloed van de persoonlijkheid, het eigen reflectief vermogen en de invloed van wat ik ‘kunst’ heb genoemd.

Ik sta hierin niet alleen. Ik herken mijn visie en praktijkervaring in de opvattingen van Peter Senge*. Senge hanteert een brede definitie over leren of ontwikkelen die hij uitwerkt in zijn theorie over ‘de vijf disciplines’. De inzet van deze disciplines is nodig voor het bereiken van verbeteringen, voor leren op individueel of collectief niveau. Senge kent veel waarde toe aan de mentale modellen van waaruit mensen met elkaar interacteren. Het begrip ‘persoonlijk meesterschap’ gebruikt hij om het belang van individu en persoonlijk levenspad duidelijk te maken. Tenslotte hanteert hij ‘het concept van terugkoppeling’ als mechanisme voor feedback en reflectie.

Een prachtige benadering voor een beter begrip van ontwikkelingsprocessen en begeleiding daarvan. Senge is zelf ooit gestart in de vliegtuigbouw, en veel later gepromoveerd op het vakgebied van management. Een wetenschapper van origine. Die via een omweg in de ‘sociale hoek’ terechtkwam en het aandurfde om een softe theorie te lanceren op sociaalwetenschappelijk vlak.

Des te meer reden voor psychologen om juist de zachte kanten van het vak als kracht te zien. Hoewel coaching natuurlijk niet is voorbehouden aan psychologen, is dat wel de meest voor de hand liggende beroepsgroep om als coach te functioneren. En hoe meer ervaring, des te effectiever de resultaten.

Ik heb niet de illusie dat de discussie na dit drieluik gesloten zal zijn. Maar dat wil ik ook niet. Het is een voortdurende bevraging van de zin en betekenis van de dingen waar wij mee bezig zijn. Ik hoop wel dat vanuit de beroepsgroep meer gedachtegoed komt over eigen mogelijkheden en implicaties daarvan voor de maatschappij. Ik ga voor een veel meer centrale plek van A&O-psychologie in de actieve samenleving. En opteer voor een invloedrijke positie van A&O-psychologie in de zin van faciliteren, begeleiden en vooral innoveren van alle coachingsachtige activiteiten.

Sandra Rethmeier, A&O-psycholoog en eigenaar van Spiral Consult.

___________________________
*Peter Senge behaalde een Bachelor in vliegtuigbouw aan de Stanford-universiteit, een Master of Science in Social systems modeling aan de Massachusetts Institute of Technology (MIT) in 1972, en in 1978 promoveerde hij op het vakgebied management aan MIT.

De psychologie van coaching (1)
De psychologie van coaching (2)

Reageren? Mail naar A&O-items.